از تخیل تا تقلید
از تخیل تا تقلید نکات مهم در ایجاد ارتباط و بازی با کودک ۳-۴ ساله
بازی برای کودکان یک نیاز اجتناب ناپذیر است. می‌توان گفت بازی برای کودکان همانقدر اهمیت دارد که آب برای ماهی و هوا برای سایر موجودات.
گروه همسالان
اما گروه سنی ۳ تا ۴ سال، در این زمان کودک تازه در حال شناخت خود به عنوان عضوی از یک جمع می‌باشد. او همچنین در حال درک گروه همسالان و همبازی‌هایش می‌باشد. افرادی غیر از پدر و مادر که می‌توانند نیاز به ارتباط اجتماعی و سرگرمی و بازی او را مرتفع سازند. هم بازی شدن با یک بزرگسال مهربان برای ایجاد آرامش، ارزش و اعتماد، رفع نیازمندی‌ها و حل معضلات برای کودک امری لازم است. ولی در عین حال تعامل و بازی با گروه همسالان نقش عمده ای در این فرایند بازی می‌کند. کودک ۳-۴ ساله یاد می‌گیرد که در جمع چگونه خود را به عنوان عضوی از یک گروه وارد کند و از طریق سرمشق گیری در اعمالی که قابل تقلید است بسیاری از مهارت‌های اجتماعی را می‌آموزد. مثلا می‌آموزد چگونه چیزی را به دیگران بدهد یا قرض گیرد، در فعالیت‌های دسته جمعی شرکت کند، از جنب و جوش و بازی با همسالانش لذت ببرد، احساسات دیگران را درک کند و...از تخیل تا تقلید
کودک در سه سالگی معمولا تمایلی به سهیم کردن دیگران در اسباب بازی‌هایش ندارد. چون هنوز مفاهیم قرض دادن و حس مالکیت در آن‌ها به خوبی شکل نگرفته و از طرف دیگر می‌ترسد اسباب بازی‌هایش توسط دیگران شکسته یا خراب شود. کودک چهار ساله نیز از طرفی دوست دارد با دیگران معاشرت کند ولی هنوز آماده نیست که مشکلاتی که بین او و دیگران رخ می‌دهد را حل کند. در این موقع است که حتماً بزرگ‌ترها باید دخالت کنند.
ارتباط کودک و والدین
لازمه‌ی داشتن یک ارتباط خوب با کودک وارد شدن به این ارتباط از طریق بازی است. اگر می‌خواهید فرزندتان حرف شنوی خوبی از شما داشته باشد، در کنار همه قوانین، چهارچوب‌ها و قاطعیتی که به کار می‌برید باید این نکته را به خاطر داشته باشید که قانون گذاری بدون داشتن ارتباط خوب با کودک ممکن نیست و برای داشتن این ارتباط خوب باید بتوانید با او همبازی شوید. چگونه؟ مثلا ۳۰ دقیقه را دربست در اختیار کودک خود قرار دهید. یعنی در این ۳۰ دقیقه قرار نیست والد باشید بلکه فقط باید یک همبازی باشید.
نکته مهم در ایجاد ارتباط و بازی با یک کودک ۳-۴ ساله احساس لذت از بازی است. مهم نیست که شما یک بازی قاعده‌مند و کامل انجام دهید بلکه مهم این است شما و کودکتان از بازی لذت ببرید و صدای خنده و شادی کودکتان در آن حین شنیده شود. کودکان ۳-۴ ساله اغلب تعریف مشخصی از یک بازی قاعده‌مند و برنامه‌ریزی شده ندارند مگر در موارد خاصی که آن را آموزش دیده باشند. بنابراین می‌توانید برای شروع از بازی‌هایی مثل بالش بازی، آب‌بازی، کشتی، بازی‌های تخریبی و...استفاده کنید. همچنین باید بدانید که این کودکان درکی از زمان ندارند، نمی‌توانند سرعت عمل داشته باشند و زمان بندی یک برنامه روزانه فشرده برای آن‌ها مفهومی ندارد.
بنابراین برای تنظیم زمان بازی آن‌ها شما می‌توانید بگویید مثلا: «سه دور با هم بازی می‌کنیم» یا اینکه ساعت را روی زنگ بگذارید و بگویید: «تا وقتی ساعت زنگ بزند می‌توانیم با هم بازی کنیم» و این‌گونه مفهوم زمان و استفاده از مدت زمان با هم بودن را به او می‌توانید آموزش دهید.
سعی کنید در نقطه اوج هیجان، بازی را به پایان نرسانید بلکه بازی را به نقطه آرامی برسانید و بعد تمامش کنید. این روش ارتباط گیری با بازی باعث می‌شود کودک برای جلب توجه و محبت به سمت رفتارهای مخرب، توجه طلبانه و لجبازی نرود. زیرا می‌داند پدر و مادر به اندازه کافی به او توجه خواهند کرد.
اسباب‌بازی‌های لازم برای کودک سه ساله
اسباب‌بازی‌ها هر قدر ساده، ارزان و قابل دسترس باشند از خاصیت بازپروری بیشتری برخوردارند. ابتدا قبل از هر کاری بهتر است یک جعبه کوچک یا کیف مناسب برای اسباب بازی‌ها تهیه کنید و بعد از اتمام بازی ابتدا خودتان اسباب بازی‌ها را جمع کنید و داخل جعبه بگذارید و بعد از مدتی همین کار را با کمک کودک انجام دهید و سرانجام کودک خود به تنهایی این کار را انجام دهد. نظم در بازی و پس از آن یکی از مهم‌ترین مقوله‌های تربیتی کودک است. اگر در انجام این کار موفق شدید در واقع پایه‌ی نظم و ترتیب را در کودک ساخته‌اید.
مهارت‌های کودک ۳-۴ ساله
کودک در این سن به راحتی می‌دود، می‌پرد و از انجام حرکات آکروباتیک یا فعالیت‌های بیرون از خانه لذت می‌برد. مهارت‌های دستی‌اش دیگر کامل شده و حالا حتی قادر است به خوبی قیچی دست بگیرد. رنگ‌ها، اشکال و اعداد را می‌تواند یاد بگیرد، قوانین را درک کند و مسئولیت پذیری در او کم‌کم در حال ایجاد شدن است.
انواع بازی‌ها
بازی‌های حرکتی
اگر کودک شما رکاب زدن با سه چرخه را یاد گرفته دیگر وقت آن است که برایش یک دوچرخه واقعی بخرید. این بازی‌ها باعث می‌شود تا کودک انرژی اضافی ذخیره در بدن را به راحتی مصرف کند.
بازی‌های ساختنی
انواع جورچین‌ها و چوب چین‌ها با تکه های متفاوت. بهتر است ابتدا از تکه های بزرگ شروع کنید. کودک در سه سالگی به خوبی از دستان خود می‌تواند استفاده کند. ولی مهارت استفاده از انگشتان او هنوز کامل نشده و به سختی می‌تواند اجسام ریز را روی هم سوار کند. شما برای پرورش این مهارت می‌توانید از اجسام بزرگی که دارای یک سوراخ بزرگ هستند و نیز یک بند کلفت مثل بند کفش برای بازی استفاده کنید و از کودک بخواهید تا با گذراندن نخ از داخل سوراخ تمرکز و مهارت استفاده از انگشتانش را تقویت کند.
بازی‌های خلاق
عروسک‌ها و وسایلی شبیه وسایل بزرگ‌سالان در ابعاد کوچک‌تر می‌تواند قوه تخیل کودک در این سنین را بیش از پیش تقویت کند. حس مسئولیت پذیری تقلید از نقش والدین و جایگزینی خود به جای والدین با کمک این اسباب بازی‌ها می‌تواند آن‌ها را برای جامعه پذیری و زندگی در اجتماع در سنین بزرگ‌سالی آماده کند.
بازی ارتعاش
با استفاده از یک میخ کوچک یک سوراخ به اندازه‌ی قطر بند در ته یک لیوان کاغذی ایجاد کنید. یک بند به طول ۳۰-۲۰ سانتی متر به درون سوراخ لیوان وارد کنید. یک گیره بردارید و سربند را به آن گره بزنید و بند را بکشید به طوری که گیره در ته لیوان به صورت افقی قرار گیرد. در داخل لیوان مقدار کمی آب بریزید تا بند خیس شود. لیوان را در یک دست بگیرید و انگشتان دست دیگرتان را درست زیر ته لیوان قرار داده و بند را محکم بگیرید. حالا انگشتان خود را به طرف پایین بند بکشید. چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر خوب کار نکند، شما به آب بیش‌تر یا تمرین زیادتر نیاز دارید، و اگر خوب کار کند، صدایی شبیه به صدای یک گله فیل را خواهید شنید.
از لیوان‌هایی با اندازه‌هایی متفاوت استفاده کنید و به مقایسه صداهای ایجاد شده بپردازید. هم چنین این آزمایش می‌تواند با استفاده از بندهایی با اندازه‌ها و نوع‌های مختلف، انجام گیرد. آیا همه‌ی صداهایی که با این آزمایش ایجاد می‌شوند، یکسان خواهند بود؟
چند مجله‌ی رنگی انتخاب کنید و آن‌ها را به ترتیب به کودکتان بدهید تا در آن‌ها تصویرهایی که دارای رنگ مشابه با آن رنگی هستند که کودک تازه آموخته است، به شما نشان دهد.
بازی تعادل
یکی از روش‌های آموزش درباره‌ی تعادل، استفاده از یک ترازو است. یک گیره‌ی چوبی لباس را بردارید و در مقابل کودکتان بایستید. سعی کنید این گیره را به صورت افقی بر روی انگشت اشاره‌ی خود به حالت تعادل نگه دارید. دو گیره‌ی چوبی لباس و یک قطعه سیم مفتولی بردارید. هر یک از دو سر ابتدایی و انتهایی آن را دور هر یک از گیره‌ها چند بار بپیچید و این کار را برای هر کدام از گیره‌ها به طور مساوی انجام دهید. در حالی که مشغول انجام این کار هستید، درباره‌ی عملی که انجام می‌دهید با کودک خود صحبت کنید. برای مثال بگویید هر یک از طرفین این اسباب بازی باید همسان و مساوی باشند تا بتوان به طور صحیح نقطه‌ی وسط یا نقطه‌ی تعادل آن را مشخص کرد، یا این که: برای این که بتوانیم با این اسباب‌بازی، بازی کنیم بایستی به میزان یکسانی سیم دور هر یک از این گیره‌ها پیچید. سعی کنید این اسباب بازی خودساخته را روی انگشت خود به صورت افقی و متعادل نگاه دارید، سپس از کودکتان بخواهید همین کار را آزمایش کند. کودکتان را تشویق کنید تا این اسباب بازی خود ساخته را به صورت افقی و به حالت تعادل روی انگشت خود یا روی زانو یا روی مچ دست خود نگه دارد.
با استفاده از وسایل مختلف، چندین اسباب بازی خود ساخته تعادلی بسازید. برای مثال با یک باریکه نازک چوب ۳۰ سانتی متری، شش تکه بند ۳۰ تا ۴۰ سانتی متری، یک تکه سیم مفتولی نازک ۲۰ سانتی متری و ده پیاله‌ی کوچک، یک ترازو درست کنید و به صورت‌های متفاوت از آن استفاده کنید. برای مثال نقطه‌ی تعادل چوب ترازو را به کمک کودک خود معین و مشخص کنید. چندین واشر پلاستیکی یا فلزی کوچک تهیه کنید و از آن‌ها به عنوان وزنه استفاده کنید. چند عدد را در یک طرف ترازو بریزید و در حالی که ترازو را به صورت افقی نگه داشته‌اید از کودکتان بخواهید تا با قرار دادن واشرها در طرف دیگر ترازو، آن را به صورت متعادل درآورد.
بازی با رنگ‌ها
شما می‌توانید از این فعالیت برای معرفی رنگ‌ها استفاده کنید. برای این کار شکل‌های مختلف و متنوعی ترسیم کنید و برای هر یک از شکل‌ها از یک رنگ خاص استفاده کنید. برای مثال:شکل یک سیب:رنگ قرمز، شکل یک درخت: رنگ سبز، شکل خورشید: رنگ زرد، شکل یک خرس: رنگ قهوه ای، شکل یک گوسفند: رنگ سفید. هر یک از رنگ‌ها را با خواندن یک شعر آهنگین درباره‌ی آن، به کودک معرفی کنید. ایجاد تداعی برای آموزش مفاهیم و از جمله رنگ‌ها بسیار مفید و کارآمد است. کودکتان را تشویق کنید تا اقلامی را که رنگ مشابه با آن رنگی که او تازه یاد گرفته است دارند، برای شما پیدا کند یا اسم آن را بگوید یا به شما نشان دهد. برای مثال لباس‌ها، اسباب بازی‌ها یا دیگر وسایل و اسباب‌های منزل. چند مجله‌ی رنگی انتخاب کنید و آن‌ها را به ترتیب به کودکتان بدهید تا در آن‌ها تصویرهایی که دارای رنگ مشابه با آن رنگی هستند که کودک تازه آموخته است، به شما نشان دهد. اگر کودک توانایی استفاده از قیچی مخصوص کودکان را کسب کرده است به او اجازه دهید تا آن تصویرها را با استفاده از قیچی ببرد.
به کودک اقلام یا اشیایی بدهید که دارای رنگ‌های متنوع و مختلف هستند. برای مثال دکمه شیء خوبی است. از کودک بخواهید تا آن دکمه‌هایی را که دارای رنگ مشابه هستند از بقیه دکمه‌ها جدا کند.
این فعالیت را می‌توانید گسترش بیشتری دهید. از کودک بخواهید دکمه‌هایی را که دارای شکل و رنگ یکسان هستند (برای مثال دایره ای شکل و زرد رنگ) از بقیه‌ی دکمه‌ها جدا کند.
نمای دور و نمای نزدیک
مکانی را برای مشاهده انتخاب کنید. یک محل آشنا به طور ویژه ای می‌تواند فرح بخش باشد. برای هر کودک یا هر یک از کودکان یک وسیله‌ی مشاهده (برای مثال لوله های مقوایی با طول و اندازه های متفاوت) فراهم کنید.
احتیاط: راه رفتن و تماشا از طریق لوله های مقوایی برای کودک می‌تواند خطرناک باشد.
چیزی را برای مشاهده (برای مثال یک درخت) انتخاب کنید. به آن اندازه به درخت نزدیک شوید که بتوانید بخش کوچکی از آن را از طریق لوله مشاهده کنید. از کودکتان بخواهید بر روی یک نقطه متمرکز شود و آن چیزی را که از طریق لوله می‌بیند برای شما توصیف کند. از کودک بخواهید تا به آن نقطه نزدیک‌تر شود و این فعالیت را تکرار کند. از او بپرسید چه چیزی تغییر می‌کند؟
مکانی (برای مثال یک درخت) را برای مشاهده انتخاب کنید و آن را از نمای نزدیک با استفاده از یک لوله‌ی مقوایی مورد اکتشاف قرار دهید. با استفاده از یک ذره بین همین فعالیت را با فاصله کم‌تر انجام دهید. از آن محل فاصله بگیرید؛ و همین فعالیت را با استفاده از یک دوربین انجام دهید. از کودکتان بخواهید مشاهدات خود را برای شما توصیف کند. هم چنین در مورد تفاوت مشاهدات با استفاده از وسایل مختلف صحبت کنید.
چند پیشنهاد به والدین
۱-با استفاده از چند میوه در سایزهای مختلف مفهوم کوچک و بزرگ را به او آموزش دهید.
۲-برای یاد گیری مفهوم بالا و پایین می‌توانید از بازی بالابلندی استفاده کنید.
۳-برای یاد گرفتن متضادها با کودکتان بازی بنشین پاشو معکوس را انجام دهید.
منبع : مجله اینترنتی دخت ایرانhttp://www.dokhtiran.com/
